مقاومت آنتی بیوتیکی چیست؟

آنتی بیوتیک ها که به غلط به عنوان چرک خشک کن شناخته می شوند در واقع دسته مهمی از ترکیبات دارویی هستند که با از بین بردن باکتری ها یا مهار رشد و تکثیر آن ها سبب درمان عفونت های باکتریایی می شوند. انواع متنوعی از آنتی بیوتیک ها وجود دارد که هر یک با مکانیسم اثر مشخصی و بر میکروارگانیسم های مشخصی تاثیر می گذارند. امروزه نگرانی ها درباره خطرات این ترکیبات که تاکنون حافظ جان انسان ها بوده اند افزایش پیدا کرده است. اما مسئله اصلی در رابطه با این ترکیبات چیست؟

احتمالا با این مسئله مواجه شده اید که بعد از ابتلا به عفونت ادراری پزشک از آزمایشگاه درخواست کشت ادرار برای شما می کند چرا که ممکن است آنتی بیوتیک هایی که قبلا استفاده کرده اید دیگر پاسخ گوی عفونت فعلی شما نباشد. علت این مسئله مقاوم شدن باکتری ها نسبت به آنتی بیوتیک هاست.

پیش بینی شده است که تا سال 2050 میلادی سالانه 10 میلیون نفر در سرتاسر جهان بر اثر مقاومت باکتری ها به درمان های آنتی بیوتکی جان خود را از دست خواهند داد.

میکروب هایی مانند باکتری ها و قارچ می توانند تکامل پیدا کرده و نسبت به داروهایی که برای از بین بردن آن ها طراحی شده اند مقاوم شوند. همچنین مقاومت ایجاد شده می توانند از طریق مکانیسم های مختلفی به سایر باکتری ها منتقل شود. نتیجه این پدیده بی اثر شده داروهای موجود در برابر عفونت هاست. به همین دلیل آنتی بیوتیک ها مثل سابق در درمان عفونت ها کاربرد ندارند. هر چه آنتی‌بیوتیک‌ها بیشتر برای درمان بیماری‌های بی‌اهمیت استفاده شوند، احتمال بی‌اثر شدن آن‌ها برای درمان عفونت های جدی‌تر بیشتر می‌شود. به عنوان مثال از جمله مهمترین باکتری های مقاوم شده ای که عفونت آن ها می تواند فرد را ناتوان کرده یا کشنده باشد می توان استافیلوکوکوس اورئوس مقاوم به متی سیلین (MRSA)، که یکی از عوامل مهم ایجاد کننده عفونت های بیمارستانی است، کلستریدیوم دیفیسیل که ایجاد کننده عفونت های روده ای بوده و  باکتری عامل بیماری سل (توبرکلوزیس) را نام برد. همانطور که گفته شد مقاومت به درمان در این بیماری ها می تواند سبب مرگ بیمار شود. از این رو استفاده از آنتی بیوتیک ها در بیماری های کم اهمیت تر در درمان عفونت هایی مثل عفونت های سینه، گلو درد و عفونت گوش در کودکان دیگر بطور روتین کاربرد ندارد. از طرفی بسیاری از عفونت ها توسط ویروس ها ایجاد می شود که آنتی بیوتیک ها عملا در برابر آن ها کارایی ندارند.

بزرگترین نگرانی این است که ممکن است گونه های جدیدی از باکتری ها ظاهر شوند که با هیچ یک از آنتی بیوتیک  های موجود قابل درمان نباشند.

آنتی بیوتیک های علاوه بر مصارف انسانی در صنایع دیگر مانند صنعت پرورش دام، طیور و آبزیان و هم چنین صنایع کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرند و جالب است که بدانید دو سوم آنتی بیوتیک های تولید شده در دنیا، در صنعت پرورش حیوانات استفاده می شود که می تواند سبب انتقال سویه های مقاوم باکتری از طریق خاک، آب و تولیدات حیوانات به انسان ها شود، این مسئله از آن جایی اهمیت دارد که برخی از آنتی بیوتیک هایی که در پرورش حیوانات مورد استفاده قرار می گیرند دقیقا با آنتی بیوتیک های مورد استفاده برای عفونت های انسانی یکسان هستند.

اهمیت این موضوع سبب شده است سه آژانس بین المللی WHO، OIE و FAO از سال 2018 در همکاری مشترک با یکدیگر تمرکز فعالیت های خود را بر موضوع مقابله با مقاومت های ضد میکروبی (AMR) با رویکرد رسیدن به سلامت همگانی قرار داده اند. این سه سازمان جهانی با هدف ترویج استفاده صحیح، بجا و محتاطانه از ترکیبات آنتی میکروبی و همچنین توسعه تحقیقات در خصوص کشف ترکیبات جدیدتر و جایگزین های مناسب فعالیت خود را تا کنون ادامه داده اند.  

طبق آمار سازمان بهداشت جهانی ایران دومین مصرف کننده بزرگ آنتی بیوتیک ها در بین 65 کشور دنیا، بعد از کشورمغولستان است.

تنها راه مقابله با این پندمی خاموش که می تواند جان میلیون ها انسان را در نقاط مختلف دنیا به خطر بیاندازد، مصرف صحیح  این ترکیبات فقط طبق تجویز پزشک و جلوگیری از مصرف خودسرانه آن ها و همچنین استفاده از ترکیبات جایگزین ایمن تر می باشد.

منابع:

https://www.nhs.uk/conditions/antibiotics/

https://www.cdc.gov/drugresistance/about/how-resistance-happens.html